Het boek
Reize door Aapenland van J.A. Schatz is een boek uit de tijd van de
Verlichting. De Verlichting was een vernieuwende periode in de geschiedenis. De
hoofdpersoon in dit boek, een man, die voor een moeilijk keuze heeft gestaan,
moest gaan vluchten en zo komt hij in het Aapenland terecht, land bestaand uit
alleen maar apen. En eenmaal aangekomen in het Aapenland wordt hij gepromoveerd
tot de zeventiende ´aap´. De apen willen gelijk zijn aan het menselijk ras en
zo komen zij op het idee om hun eigen staart af te hakken . Maar niet iedereen
was het hier mee eens, sommigen van hen vonden het onnatuurlijk en niet passen
bij de apen. Zo waren de meningen verdeeld, tussen voorstanders en
tegenstanders, over het afhakken van apenstaarten. Uiteindelijk wonnen de
voorstanders deze meningsverschil en de situatie eindigde in een waanzinnige
chaos.
Om het
moraal van het boek, een reis door het Aapenland, goed te begrijpen is het van
belang om iets te weten te komen van de tijd waarin dit boek geschreven is.
Want elke periode heeft zijn eigen normen en waarden en deze worden dan meestal
door de schrijvers in boeken uitgedrukt.
Zoals ik al
aan het begin zei, stamt het boek, een reis door het Aapenland, af uit de tijd
van de Verlichting. De Verlichting kwam na het Renaissance, periode waarbij de
kreet ´carpe diem´ (pluk de dag) een belangrijk begrip was. En zo werd de
Verlichting een reactie op de Renaissance. In de Verlichting zette men
gebeurtenissen niet meer in relatie met het geloof, maar men begon een juiste
verklaring te zoeken. Je zou het een religieuze ommekeer in de geschiedenis
kunnen noemen. Boeken hadden een belangrijk invloed op de bevolking. Door de
boekdrukkunst kon immers op grote schaal boeken snel worden gedrukt en verkocht
worden. Iedereen las boeken en was er mee bezig. Daarom was het voor de auteur
van belang om de lezers te overtuigen en te winnen naar zijn eigen hand, zo had
de schrijver dan een grotere aanhang. Andere kenmerken van de Verlichting is
dat de Rede belangrijk werd geacht, voordat je iets zei en deed moest je er wel
over nagedacht hebben. Je moest iets niet klakkeloos overnemen.. Oftewel er
kwam een grote nadruk op het individu. Daarnaast ontstond er ook nieuwe
belangstelling voor wetenschap en onderzoek.
In onze
syllabus over de Verlichting staat wat een schrijver wilde bereiken, wat de
functie van zijn tekst was, en de manier waarop hij het probeert. Daaruit en
uit mijn algemene kennis heb ik kunnen afleiden dat een reis door het Aapenland
zeker representatief is voor de Verlichting. En dit zal ik nader toelichten, op
basis van enkele zorgvuldig gekozen argumenten.
Ten eerste
is dit boek een imaginair reisverhaal. Wat typisch was voor boeken uit de tijd
van de Verlichting. Want men kon in de Verlichting nog niet altijd zijn mening
uitbrengen, en al helemaal niet als je kritiek had op de samenleving of tegen
de hogere macht. Auteurs maakten in hun boeken dan gebruik van een
niet-bestaand samenleving waarop zij dan kritiek uitten, maar eigenlijk was dit
kritiek dan bedoelt voor een wel echt bestaand samenleving. Door hiervan
gebruik te maken, kon de heer je dan niet achtervolgen. En kon je eigenlijk,
verbergend in een verhaal, je kritiek geven. Zo heeft de auteur van het boek
een reis door het Aapenland eigenlijk ook kritiek op een bepaalde groep, en wel
op het ‘Schijn-Patriottisme’ en de verdeeldheid onder de patriotten. Het is
maatschappijkritiek in de vorm van een satire.
Ten tweede
wordt er in het verhaal gepleit voor een democratie, waarin men zelf mag
beslissen wat ze willen doen. In de Verlichting is echter ook de gedachte dat
de mens meer macht wilde hebben ontstaan. Dus weer een typische kenmerk van de
Verlichting.
Tot slot
wordt de lezer tijdens het lezen van dit boek heel erg gedwongen om zelf na te
denken over kwesties. En zoals ik eerder had verteld, was het in de Verlichting
van belang om zelf over bepaalde kwesties na te denken en niet alles klakkeloos
moest overnemen.
Hierbij kom
ik tot de conclusie dat 'Een reis door het Aapenland' een typisch voorbeeld is
voor literatuur uit de Verlichting. Het heeft de beruchte oppervlakkigheid die
kenmerkend was. Ook is het een reisverhaal met een hoop fantasie. Dit was een
genre wat heel populair was in de Verlichting. Bovendien komen er ook andere
duidelijke kenmerken erin terug. Dit boek is zeker een aanrader als je van een
beetje fantasie houdt.
